XÂY DỰNG MÔ HÌNH GIÁO DỤC BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ BẢN SẮC VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ TẠI CHỖ Ở TỈNH ĐẮK LẮK, VIỆT NAM

Tóm tắt

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số tại chỗ (DTTSTC) ở Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ mai một. Đặc biệt tại vùng Tây Nguyên – Trung tâm văn hóa cồng chiêng và nghệ thuật dân gian – sự thay đổi nhanh về lối sống, ngôn ngữ và phương thức sản xuất đã làm suy giảm đáng kể việc thực hành và truyền thừa các di sản văn hóa phi vật thể. Bài báo này trình bày kết quả nghiên cứu về việc xây dựng mô hình giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa truyền thống của các DTTSTC ở tỉnh Đắk Lắk, dựa trên khung tiếp cận liên ngành giữa giáo dục học, nhân học văn hóa và phát triển cộng đồng. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (Mixed Methods) kết hợp điều tra xã hội học, phỏng vấn sâu, quan sát tham dự và nghiên cứu hành động cộng đồng tại xã Yang Tao, huyện Lắk – nơi có cộng đồng M’nông và Ê Đê sinh sống. Kết quả cho thấy Mô hình giáo dục bảo tồn gồm bốn hợp phần: (1) Truyền dạy văn hóa trong cộng đồng (2) Lồng ghép văn hóa truyền thống địa phương vào chương trình trường học (3) Tổ chức không gian trải nghiệm di sản và (4) Ứng dụng công nghệ số trong bảo tồn tri thức truyền thống. Mô hình này giúp gia tăng đáng kể nhận thức, kỹ năng thực hành và tinh thần tự hào văn hóa của thanh thiếu niên địa phương. Kết quả nghiên cứu đã khẳng định vai trò trung tâm của cộng đồng và nghệ nhân trong giáo dục bảo tồn văn hóa, đồng thời gợi mở hướng tiếp cận bền vững cho các địa phương khác ở Việt Nam